جذابیت مراسم مذهبی برای گردشگران ایران/ ایجاد موزه مناسک دینی

حجت الاسلام مرتضی وافی دبیر شورای‌عالی فرهنگی و برنامه‌ریزی مسجد مقدس‌ جمکران و مدیر مرکز مطالعات راهبردی خیمه در گفتگو با خبرنگار مهر در مورد ظرفیتهای ایران در حوزه گردشگری دینی گفت: امروزه شاهد موج حدیدی از گردشگری دینی در جهان هستیم به گونه ای که این مسئله در بسیاری از کشورها حتی با دیدگاه مادی به عنوان یک جریان پولساز مورد توجه قرار گرفته است.

وی افزود: بسیاری از کشورها طراحی های دقیق و برنامه های متنوعی برای گسترش و تنوع جریان گردشگری دینی با توجه به نمادها و نشانه های دین دارند.

حجت الاسلام وافی با تأکید بر ظرفیتهای خاص ایران در حوزه گردشگری دینی، یادآور شد: در ابتدا باید به چند نکته در این زمینه اشاره کنم، اولین نکته پایگاه ها و اماکن و بقاع دینی و مذهبی است که حامل نماد و نشانه های دینی هستند و برای گردشگران داخلی و خارجی بسیار جذاب است.

معاون فرهنگی مسجد جمکران افزود: نکته دوم از ظرفیتهایی که باید به آن توجه شود رفتارها و مناسک آیینی و دینی است. بسیاری از رفتارهای دینی در جامعه ما به دلیل ویژگی دین ما -بیش از اینکه رفتارها را فردی ببیند در حوزه اجتماع جستجو می کند- به نوعی بیانگر رفتارهای اجتماعی دینی و آیینی است و این نوع رفتارها و مناسک برای افرادی که به پیرو ادیان دیگر و یا نوع تفکر خاصی هستند جذابیت ویژه ای دارد.

وی با اشاره به گزارش مستشرقین از مراسم عزاداری عاشورا، آن را از جمله جذابیت ها در گردشگری دینی خواند و افزود: مراسمی چون عزاداری عاشورا در نقاط مختلف ایران که یک نمونه آن را در مراسم نخل برداری می بینم در گزارش مستشرقین بارها مورد اشاره قرار گرفته است، حتی برنامه پیاده روی هایی که جهت زیارت قبور ائمه و امامزادگان و یا اماکن مقدس در ایران صورت می گیرد به شدت مورد اقبال مخاطبان خارجی قرار می گیرد؛ معمولا چون این مسئله را در کشور خودمان زیاد می بینیم به آن بی توجه هستیم در حالیکه همین مسئله برای کشورهای خارجی بسیار جذاب است.

حجت الاسلام وافی "مراسم مذهبی" در ایران را از ظرفیتهای حوزه گردشگری دینی کشورمان خواند و گفت: مراسم مذهبی در ایران برای گردشگران خارجی بسیار جذاب است چون این مراسم ریشه دار و دارای پیشینه تاریخی است.

وی افزود: دیگر قابلیت گردشگری دینی ایران " نمادهای دینی و آیینی" است. ما نشانه هایی دینی داریم که کاشی های پایگاه های دینی، آلات و ادوات استفاده شده در مراسم مذهبی، نقشها، تمثالها یا پرده های کشیده شده توسط هنرمندان ما و... را می توان از جمله  نمادهای دینی و آیینی ایران برشمرد که مجموعه ای از قابلیت و ظرفیت کشورمان را در فضای جامعه دینی نشان می دهد.

لزوم ایجاد موزه مناسک آیینی

وی با بیان اینکه ما بیش از 170 نوع محمل اطلاعاتی داریم، از نبود برنامه های تبلیغی در حوزه گردشگری دینی انتقاد کرد و گفت: "میراث و موزه های دینی و آیینی" ایران بخش دیگری از قابلیتهای کشور در حوزه گردشگری دینی است. بسیاری از کسانی که برای زیارت اماکن دینی و مذهبی می آیند، می توانند گنجینه ها و میراث ماندگاری که از اشخاص، رفتارهای اجتماعی و از پایگاه ها دینی بر جای مانده را در قالب "موزه مناسک آیینی" ببینند.

مدیر مرکز مطالعات راهبردی خیمه با انتقاد از عدم شناسایی و عدم بهره برداری از قابلیتهای ایران در حوزه گردشگری دینی افزود: گزارشهای به دست آمده نشان می دهد که ایران در حوزه شناسایی و بهره برداری از ظرفیتهای گردشگری دینی دارای ضعف کلی است.

حجت الاسلام وافی به علل بی توجهی به مسئله گردشگری دینی و میراث معنوی در کشور اشاره کرد و گفت: جنس تربیت کارشناسانی که دغدغه این کار را پیدا کنند وجود ندارد، ضمن اینکه برنامه ریزی در سند چشم انداز کشور برای حوزه گردشگری دینی دیده نمی شود؛ طبیعی است که با کمبود منابع مالی در کنار کمبود نیروی انسانی متخصص شاهد رشدی در این زمینه نباشیم.

وی با اشاره به علل عدم اقبال مؤسسات غیردولتی در حوزه گردشگری دینی، تأکید کرید: خصوصی سازی تنها مربوط به صنایع صنعتی نیست بلکه در حوزه صنایع فرهنگی نیز می توان ورود پیدا کرد. مؤسسات صنایع فرهنگی با پژوهش، مطالعه و ارائه آثار در منظر گردشگران دینی می توانند در این زمینه مشارکت کنند و تا زمانی که بخش خصوصی در این حوزه وارد نشود چه در سرمایه گذاری چه ارائه خدمات ما این ضعف را در حوزه گردشگری دینی خواهیم داشت.

معاون فرهنگی مسجد جمکران طراحی صنایع فرهنگی را یکی از مهمترین راهکارهای رونق گردشگری دینی دانست و گفت: در سیاستگذاری های کلی نظام باید جایگاه صنایع فرهنگی دیده شود چون زیر مجموعه این صنایع فرهنگی، گردشگری دینی است. امیدواریم در آینده شاهد طرح تحول فرهنگی -که بالاتر از مهندسی فرهنگی است- باشیم چون معتقدم تا جایگاه صنایع فرهنگی مشخص نشود در این حوزه همچنان دچار نقص و خلأ خواهیم بود.

ضعف رایزن‌های فرهنگی ایران در حوزه گردشگری دینی

وی ایجاد موج رسانه ای و تبلیغی با فعال کردن متخصصان حوزه گردشگری دینی،  ورود نظریه پردازان و متخصصان برای ارائه طرحهای نظری و عملی و ورود مؤسسه های غیردولتی علاقمند به این حوزه را از جمله راهکارهای رونق گردشگری دینی در کشور برشمرد.

حجت الاسلام وافی افزود: ما دنبال فضا و پایگاه دیگری نگردیم همانگونه که مقام معظم رهبری تأکید کردند که پایگاه های مذهبی ما حامل و پیام آور فرهنگی هم باشند که از جمله به بقاع و امامزاده ها اشاره کردند باید در کنار این اماکن مجموعه ای از میراث معنوی در منظر قرار مخاطبان قرار گیرد که جاذبه های این حوزه  را بیشتر می کند.

وی در پایان یکی از علل کمبود آمار گردشگر ورودی به ویژه در حوزه دینی و مذهبی را عدم ارتباط مستمر با حتی کسانی که بر اساس علاقمندی شخصی به ایران سفر کرده اند، دانست و گفت: در حوزه گردشگری دینی، رایزن های فرهنگی و کنسولگری های ما وظیفه مهمی دارند که متأسفانه به شدت در این حوزه کم کاری می بینیم. علاوه بر آن در هنگام برگزاری نمایشگاه های ویژه در کشورهای خارجی، باید جذابیت بسته های فرهنگی ارائه شده به مخاطبان به گونه ای باشد که بدون دعوت نامه کلامی آنها را به سمت دریافت اطلاعات بیشتر و دیدن از مجموعه های دینی و مذهبی کشورمان ترغیب کند.